Genelkurmay Başkanlığı Askeri Mahkemesi ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Mahkemesi, Anayasa'nın 145. maddesinde yapılan değişikliğe rağmen sivil memurların, askeri mahkemelerde yargılanmasına ilişkin kuralın, hala mevcudiyetini koruduğunu savunarak, iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurmuştu.

Başvuruları birleştirerek, karara bağlayan Anayasa Mahkemesi düzenlemeyi iptal etmişti.

Yüksek Mahkemenin gerekçesi, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı.

Gerekçede, 5982 sayılı Kanun ile Anayasa'nın 145. maddesinde değişiklik yapılarak, savaş hali haricinde asker olmayan kişilerin askeri mahkemelerde yargılanamayacağının hüküm altına alındığı hatırlatıldı.

Gerekçede, şunlar kaydedildi:

''Anayasa'nın 145. maddesinin gerekçesinde, askeri yargının görev alanının yeniden düzenlendiği, mevcut hükümde askeri yargının görev alanının oldukça geniş düzenlenmesi nedeniyle uluslararası belgelerde bu durumun eleştirildiği, askeri mahkemelerin görev alanının demokratik hukuk devletinin getirdiği ölçüler çerçevesinde yeniden tanımlandığı, getirilen düzenlemeyle askeri mahkemelerin görev alanının askeri suçların yargılanmasıyla çağdaş ülkelerde olduğu gibi sınırlandırıldığı ve asker kişilerin sadece askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri askeri suçlara ait davalarla sınırlı tutulduğu, asker olmayan kişilerin savaş hali haricinde, askeri mahkemelerde yargılanamayacağının anayasal teminat altında alındığı belirtilmektedir.

İtiraz konusu kurala göre, Milli Savunma Bakanlığında veya Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşlarında çalışan sivil personel asker kişi sayılmakta ve buna bağlı olarak anılan kişilerin herhangi bir suç işlemeleri durumunda askeri mahkemelerde yargılanmaları söz konusu olmaktadır. Ancak Anayasa'nın 145. maddesinin değişiklik gerekçesinde de belirtildiği üzere, savaş hali dışında asker olmayan kişilerin işledikleri suçlar nedeniyle askeri mahkemelerde yargılanamayacağı anayasal olarak teminat altına alınmıştır. Bu durumda, Anayasa'nın 145. maddesinde yapılan değişiklik sonucunda itiraz konusu kural, Anayasa'ya aykırı hale gelmiştir. Açıklanan nedenlerle itiraz konusu kural Anayasa'nın 145. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.''

Anayasa Mahkemesi'nin 6 üyesi bu görüşe katılmadı. 6 üyenin karşı oy gerekçesinde ise adı geçen memurların belirtilen kapsamda Askeri Ceza Kanunu bağlamında askeri şahıs sayılmaları ve askeri disiplin cezalarına tabi olmaları ilk defa 4551 sayılı Kanun'la kabul edilmediği belirtilerek, bu memurların statülerinde bir değişiklik yapılmadığı ifade edildi.

Karşı oy gerekçesinde, bu duruma göre, dava dilekçesinde ileri sürüldüğü şekilde Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşunda çalışan sivil personelin önceki statülerinden farklı yeni bir statüye geçirilmiş oldukları ve statü karmaşası yaratıldığı ve bu durumun hukuk devleti ilkesine aykırı olduğu  yönündeki savların isabetli olmadığı sonucuna varıldığı belirtildi.

Gerekçede şunlar kaydedildi:

''Silahlı Kuvvetlerde ifa edilen hizmetin niteliği ve gerekleri, farklı çalışma koşullarını, özlük haklarını,  disiplin hükümlerini gerektirmektedir. Bu nedenle, Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri'nde çalışan sivil memurların, istisnai bazı durumlarda diğer devlet memurlarından  farklı olarak Askeri Ceza Kanunu'nda yer alan kimi kurallara bağlı tutulmalarının, tabi olunan statünün bir gereği olduğu ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin düzeninin korunması ile ilgili bulunduğu görüldüğünden, dava konusu yasa kurallarının  eşitlik ilkesine aykırı olmadığı sonucuna varılmıştır.''

-Askeri Ceza Kanunu'nda yazılı bir suçla ilgili yargılama-

Bu arada Yüksek mahkeme, 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu'nun 12. maddesinde yer alan, ''...eğer suç Askeri Ceza Kanununda yazılı bir suç ise sanıkların yargılanmaları askeri mahkemelere...'' bölümünü, Anayasa'nın 145. maddesine aykırı buldu.

Askerliğe elverişsiz raporu alıp hile yaptıkları iddiasıyla açılan kamu davasına bakan Hava Kuvvetleri Komutanlığı Hava Eğitim Komutanlığı Askeri Mahkemesi, 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu'nun 12. maddesindeki, ''...eğer suç Askeri Ceza Kanununda yazılı bir suç ise sanıkların yargılanmaları askeri mahkemelere...'' bölümünün iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu.

Anayasa Mahkemesi, söz konusu düzenlemeyi Anayasaya aykırı olduğuna karar vererek, iptal etti.  Mahkeme, kanunun 12. maddesindeki ''...eğer suç Askeri Ceza Kanununda yazılı bir suç ise sanıkların yargılanmaları askeri mahkemelere...'' bölümünün iptali nedeniyle uygulanma olanağı kalmayan maddenin kalan bölümünün de iptaline hükmetti.

İptal hükmü 6 ay sonra yürürlüğe girecek.

Gerekçede, 5982 sayılı Kanun ile Anayasa'nın 145. maddesinde değişiklik yapıldığı hatırlatılarak, savaş hali haricinde asker olmayan kişilerin askeri mahkemelerde yargılanamayacağına ilişkin hüküm getirildiği hatırlatıldı.

İtiraz konusu kurala göre, asker olmayan kişilerin asker kişilerle birlikte suç işlemeleri durumunda işlenilen suç Askeri Ceza Kanunu'nda düzenlenmiş ise bu kişilerin askeri mahkemelerde yargılanacağı ifade edilen gerekçede, ''Ancak Anayasa'nın 145. maddesinin değişiklik gerekçesinde de belirtildiği üzere savaş hali dışında asker olmayan kişilerin işledikleri suçlar nedeniyle askeri mahkemelerde yargılanamayacağı anayasal olarak teminat altına alınmıştır. Bu durumda Anayasa'nın 145. maddesinde yapılan değişiklik sonucunda itiraz konusu kural, Anayasa'ya aykırı hale gelmiştir. Açıklanan nedenlerle itiraz konusu kural Anayasa'nın 145. maddesine aykırıdır. İptali gerekir'' değerlendirmesine yer verildi.