Trabzon Kent Konseyi tarafından düzenlenen Ulusal İklim Değişikliği ve Su Sempozyumu kapsamında konuşan Trabzon Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Dönüş Gençer, iklim değişikliği ile afet yönetimi ilişkisini bilimsel verilerle anlattı.
Hamamizade İhsan Bey Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen sempozyumda konuşan Gençer, doğal afetlerin yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda toplumsal, ekonomik ve kültürel etkiler barındırdığını vurguladı.
Konuşmasında tarihte yaşanan örnekler vererek başlayan Doç. Dr. Gençer, Uluslararası Acil Durum Veri Tabanı’nda bulunan 2024 verilerini paylaştı. 2024 yılında dünyada en fazla afetin 167 ile Asya’da meydana geldiğini kaydeden Doç. Dr. Gençer, ikinci sırada ise 118 ile Amerika kıtasının geldiğini söyledi.
Verilere göre 2024 yılında meydana gelen sellerin, neredeyse son 10 yıldan daha fazla olduğunu ifade eden Doç. Dr. Gençer, afetlerden ölüm oranıyla ilgili olarak şunları aktardı:
"Ölüm oranlarında Suudi Arabistan, Afganistan ve Amerika'nın ilk üç sırada olduğunu görebiliyoruz. Yine verilere baktığımız zaman en fazla oranda sıcak hava dalgaları ile sellerin yaşandığını görüyoruz. Sellerden kaynaklı ölüm oranı 5 bin 883, sıcak hava dalgalarından kaynaklı ölüm oranı ise 5 bin 247. Toplamda 2024 yılında 16 bin 753 kişi doğal kaynaklı afetler nedeniyle hayatını kaybetti."
2023 verilerine bakıldığında, Türkiye’de yaşanan depremlerin yol açtığı can kaybının dünyada birinci sırada olduğunu belirten Gençer, "En fazla can kaybına neden olan doğal afetin ülkemizde deprem olduğunu söyleyebiliriz," dedi.
Türkiye’deki meteorolojik afet dağılımına ilişkin 2021, 2022 ve 2023 verilerini değerlendiren Gençer, şu tespitlerde bulundu:
"Türkiye'de gözlemlenen meteorolojik afetlerden en fazla şiddetli yağış, sel, fırtına, dolu ve kuraklık olaylarında belirgin artışlar var. Özellikle şiddetli yağış, sel ve fırtına gibi afetler giderek artıyor. Trabzon, afet dağılımında düşük riskli bölgeler arasında gözükse de her geçen gün bu risk artıyor."
İklim değişikliğinin ekonomik ve toplumsal etkileri
Doç. Dr. Gençer, iklim değişikliğinin yol açtığı afetlerin etkilerini üç başlıkta ele aldı:
Doğrudan etkiler: Can kayıpları, yaralanmalar, altyapı hasarları, mal ve tarım ürünü kayıpları.
Dolaylı etkiler: Üretim ve hizmet kayıpları, gelir azalması, fiyat artışları, göç, sosyal maliyetler.
İkincil etkiler: Pazar kayıpları, aşırı talep ve fiyat artışları, kamu kaynaklarının afet bölgelerine yönlendirilmesi nedeniyle diğer alanlarda aksaklıklar.
Afet risklerini azaltmak için neler yapılabilir?
Doç. Dr. Gençer, afet risklerini azaltmaya yönelik stratejileri şöyle sıraladı:
-
Erken uyarı sistemlerini güçlendirmek
-
Risk analizleri ve haritalandırma çalışmalarını iyileştirmek
-
Dayanıklı altyapılar inşa etmek
-
Toplum temelli afet eğitimleri ve tatbikatları düzenlemek
-
Afet sigortalarını (DASK, TARSİM gibi) yaygınlaştırmak
-
Doğa temelli çözümler (ormanlaştırma, sulak alanların korunması) geliştirmek
Bireysel olarak neler yapılabilir?
Gençer, bireylerin de iklim değişikliğiyle mücadelede önemli rol oynayabileceğini belirterek şu önerilerde bulundu:
-
Toplu taşıma ve bisiklet kullanımını artırmak
-
Enerji tasarruflu elektrikli cihazlara geçiş yapmak
-
Kullanılmayan cihazları fişten çekmek
-
Çamaşır kurutma makinelerini daha az kullanmak
-
Bina yalıtımını güçlendirmek
-
Organik ve yerel beslenmeye özen göstermek
-
Çöp miktarını azaltmak, geri dönüşüme katkı sağlamak
-
Klima kullanımını sınırlandırmak
Son olarak, "Bize bir şey olmaz demek yerine, atacağımız küçük adımların hem bireysel hem de ulusal ölçekte olumlu etkileri olacağını unutmamalıyız. Gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak için hepimizin üzerine düşen sorumluluklar var," diyerek sözlerini tamamladı.
