Yaşam yolculuğumuzda pek çok seçim yaparız. Bazıları küçük, bazıları büyük, bazıları da hayati önem taşır. Peki, bu seçimleri yaparken nasıl bir tutum sergiliyoruz? Kendi hayatımızın yöneticisi miyiz, yoksa hep başkalarının etkisinde mi kalıyoruz? Hayatımızda olan bitene karşı aktif miyiz, yoksa pasif mi? Kısacası, etken miyiz, yoksa edilgen mi?
Tercihlerimizde danışma, istişare, araştırma gibi çabalar göstererek olup bitenin farkında ve bilincinde olmak, irademizi ve karar alma becerimizi aktif tutmak insanın gelişimi ve olgunlaşması açısından çok önemlidir.
Etken ve edilgen kavramları, dil bilgisinde fiillerin çatılarını belirlemek için kullanılır. Etken çatılı fiillerde, yüklemde belirtilen işi gerçekleştiren öznedir. Edilgen çatılı fiillerde ise, yüklemde belirtilen işi gerçekleştiren özne belirsizdir veya yoktur. Örneğin, “Ali kitap okudu” cümlesinde, özne Ali, yüklem okudu ve çatı etkendir. “Kitap okundu” cümlesinde ise, özne yok, yüklem okundu ve çatı edilgendir.
Bu kavramlar, sadece dil bilgisinde değil, psikoloji ve kişilik analizinde de kullanılır. Etken ve edilgen yaşam, insanların hayatlarına bakış açılarını, davranış biçimlerini, karar verme süreçlerini, iletişim tarzlarını ve başarı düzeylerini etkileyen önemli faktörlerdir. Etken ve edilgen yaşamın özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:
Etken yaşam, insanın kendi hayatının sorumluluğunu alması, hedeflerine ulaşmak için çaba göstermesi, karşılaştığı zorluklara karşı çözüm üretmesi, fırsatları değerlendirmesi, kendini geliştirmesi ve mutlu olması demektir. Etken yaşayan insanlar, pozitif, özgüvenli, yaratıcı, lider, girişimci, cesur, öğrenmeye açık, eleştiriye dayanıklı, öz saygılı, öfke kontrolü ve stres yönetimi iyi olan kişilerdir. Etken yaşayan insanlar, hayatlarının yöneticisi olduklarını bilirler ve hayatlarını istedikleri gibi şekillendirirler.
Edilgen yaşam, insanın kendi hayatının sorumluluğunu başkalarına bırakması, hedeflerine ulaşmak için çaba göstermemesi, karşılaştığı zorluklara karşı çaresiz kalması, fırsatları kaçırması, kendini geliştirmemesi ve mutsuz olması demektir. Edilgen yaşayan insanlar, negatif, özgüvensiz, yaratıcılıktan yoksun, takipçi, pasif, korkak, öğrenmeye kapalı, eleştiriye tahammülsüz, öz saygısı düşük, öfke kontrolü ve stres yönetimi kötü olan kişilerdir. Edilgen yaşayan insanlar, hayatlarının yöneticisi olmadıklarını düşünürler ve hayatlarını başkalarının istediği gibi yaşarlar.
Etken ve edilgen yaşam, insanın kişiliğini, başarısını ve mutluluğunu belirleyen önemli bir ayrımdır. Etken yaşam, insanın potansiyelini ortaya çıkarmasını sağlarken edilgen yaşam ise insanın potansiyelini heba etmesine neden olur. Bu sebeple, etken yaşamı tercih etmek, insanın kendi hayatının efendisi olmasını, edilgen yaşamı tercih etmek ise insanın kendi hayatının kölesi olmasını getirir.
Etken ve edilgen yaşam arasındaki farkı anlamak için, kendimize şu soruları sormamız gerekir: Hayatımızda olan bitene karşı nasıl bir tutum sergiliyoruz? Kendi kararlarımızı kendimiz mi veriyoruz, yoksa başkalarının kararlarını mı uyguluyoruz? Hayatımızda istediğimiz değişiklikleri yapmak için ne yapıyoruz? Hayatımızda bizi mutlu eden şeyler neler? Hayatımızda bizi mutsuz eden şeyler neler? Hayatımızda bizi engelleyen şeyler neler? Hayatımızda bizi destekleyen şeyler neler? Hayatımızda bize değer katan şeyler neler? Hayatımızda bize değer kaybettiren şeyler neler?
Bu soruların cevapları, bize etken ve edilgen yaşam arasındaki farkı gösterecektir. Eğer hayatımızda olan bitene karşı aktif, sorumlu, çözüm odaklı, girişimci, gelişimci ve mutlu bir tutum sergiliyorsak, etken yaşamı seçmişiz demektir. Eğer hayatımızda olan bitene karşı pasif, sorumsuz, çaresiz, kaçınan, durağan ve mutsuz bir tutum sergiliyorsak, edilgen yaşamı seçmişiz demektir.
Etken ve edilgen yaşam arasındaki seçim, bizim elimizdedir. Hayatımızı istediğimiz gibi yaşamak için, etken yaşamı seçmeli, edilgen yaşamdan uzak durmalıyız. Etken yaşam, bize hayatımızda başarı, mutluluk ve anlam getirecektir. Edilgen yaşam, bize başarısızlık, mutsuzluk ve boşluk getirecektir. Bu nedenle, hayatımızın yöneticisi olmak için, manevi ölçüleri, kültürel örf ve değerleri dikkate alarak etken yaşamı seçelim, edilgen yaşamı ise farkındalığımızı ve bilincimizi geliştirerek hayatımızda kontrollü olarak azaltalım ki yıpratıcı, yorucu bir etki ile karşı karşıya kalmayalım. Sağlıklı; etkin ve bilinçli bir yaşam dileklerimle sağlıcakla kalınız.