Emeklilikte yaşa takılanların (EYT) heyecanla beklediği yasal düzenleme için geri sayım başlarken, İş Kanunu'nda yer alan bazı önemli ayrıntılar da emeklilik kapısı açacak. Yasanın yeni yılda yürürlüğe girmesiyle birlikte başvurular başlayacak.
- EYT kapsamında emekli olanlar normal emeklilere göre daha az aylık almayacak.
- EYT yasasından yararlanma konusunda kamu ve özel sektör ayırımı söz konusu olmayacak.
- Türkiye'de hiç sigorta girişi olmayıp 25-30 yıldır yurtdışında yaşayanlar borçlanma ve hizmet kazanıp EYT ile emekli olabilecek.
- SGK girişi olmayıp adına tarım arazisi olanlar da yararlanabilecek. Fındık, çay, tütün ekip Toprak Mahsulleri Ofisi'nde satanlar için 1994 yılına kadar yapılan Bağ-Kur primi kesintileri Bağ- Kur'dan alınarak sigorta girişini 28 yıl geriye çekmek mümkün olabilecek.
- Kadınların doğum borçlanması yapabilmesi için sigortalı işe başladığı tarihten sonra doğum yapması gerekiyor. Ancak çıraklık ile işe girilen tarih arasında yapılan doğumlar için de borçlanma imkânı bulunuyor. Örneğin 2001 yılında işe başlayan bir anne 1998 yılında çıraklık yaptıktan sonra doğum yaptıysa bu dönemi borçlanarak EYT'den yararlanabilir.
EMEKLİLİK PLANLARI YAPANLAR İÇİN BAZI KRİTİK SORULARIN CEVABI:
EYT kapsamında emekli olursam normal emekliden daha az mı aylık alacağım?
Normal emeklilere göre daha az aylık alınması söz konusu değil. İster normal emekli olun ister EYT kapsamında, aylık bağlama hesaplaması standart olacak. Prim gün sayısı düşük olan ile fazla olan arasında tabii ki gelir farkı olacak. Örneğin, 5 bin prim günüyle emekli olana göre 9 bin prim günüyle emekli olan daha yüksek alacak. SSK'da 2000 öncesi en düşük aylık 4 bin 678 lira olup bu tarihten sonra 3500 lira alanlar da var. En düşük aylıktaki taban EYT'liler için de geçerli olacak.
EYT'de kamu özel-ayrımı söz konusu olacak mı?
8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olan kadınlarda 20 hizmet yılı ve 5 bin prim günü, erkeklerde 25 hizmet yılı ve 5 bin 400 prim gününü dolduranlar emekli olabilecek. EYT'li olmak için kamu ya da özel sektör ayırımı söz konusu olmayacak. Şartları taşıyanların yüzde 87'si özel sektörde bulunuyor. Kamu çalışanları da eksik günler için borçlanabilecek. 2008 öncesi yasa kapsamında memurda borçlanma tutarları kademe ve göstergeye göre değişiyor. Bağ- Kur'da borca bağlı olarak silinen günler de satın alınarak emeklilik için kullanılabilecek.
Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşı da yasal düzenlemeden yararlanabilecek mi?
Türkiye'de hiçbir sigorta girişi olmayan 25-30 yıldır yurt dışında çalışan Türk vatandaşı borçlanma ile hizmet kazanıp EYT ile emekli olabilir. Eylül 1999 öncesinde Türkiye'de sigorta girişi olup Avrupa'da yaşayan 200 bin Türk vatandaşı bulunuyor. Örneğin işe 1995 yılında Türkiye'de başlayıp 3 yıllık primi olan bir kişi o tarihten sonra Almanya'da çalışmış. Şartlara sahipse emekli olabilecek.
Çiftçi Bağ-Kur primimi 2000 yılında yatırmaya başladım. Öncesinde Toprak Mahsulleri Ofisi'nce yapılan prim kesintileri sigorta başlangıcımı öne çeker mi?
Toprak Mahsulleri Ofisi'nce üreticiden satın alınan ürün bedelleri üzerinden 1 Nisan 1994 tarihinden itibaren yüzde 1 oranında Bağ- Kur primi kesilerek yasal süresi içinde ilgili Bağ-Kur İl Müdürlüğü hesaplarına yatırıldı. Bu tarihte sigorta girişi olmayan, adına tarım arazisi olup tütün, fındık, çay gibi ürünlerini Ofis'e satanlar için kesilen bu primleri almak mümkün. Böylece emeklilik başlangıcı 28 yıl önce çekilecektir.
Doğum borçlanması işe başlangıç tarihini öne çekebilir mi?
İşe başlanılan tarihten sonra gerçekleşen doğumlar borçlanılabilir, ancak bu sigorta başlangıcını öne çekmez. Çıraklık, staj ile işe girilen tarih arasında doğum yapıldıysa bu süreyi borçlanarak başlangıç tarihini öne çekmek mümkün. Staj başlangıç tarihi emeklilik primi ve yaş hesabında dikkate alınmıyor ama kadın sigortalılar staj sonrası doğumlarını borçlanabiliyor. Böylece, stajdan sonra doğum yapan kadınların sigortalılık süresini geri çekmesi mümkün hale geliyor.
EYT kapsamında emekli olup yeniden çalışmak isteyenler ne yapacak?
Emekli olup SSK'lı çalışmaya devam etmek isteyenler için 1 Ekim 2008 tarihli yasal düzenleme geçerli olacak. Bu tarihten önce işe başlayan veya emekli olanlar SSK'lı devam etmek için ya emekli aylığını kestirecek ya da sosyal güvenlik destek primine tabi çalışacak. Yeniden aynı işyerinde çalışan için yeni bir çalışma dönemi başlar. Emekli olduğu tarihte kıdemi ödendiği için sıfırlanmış kabul edilir. Ancak kıdemini almadan emekli olup çalışmaya devam edenler ayrılırken tazminat alabilir.
