61SAAT HABER SERVİSİ

Zorlu Grand Otelde düzenlenen toplantıya KTÜ İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Seyfettin Artan, Habertürk Gazetesi Ekonomi Yazarı Abdurrahman Yıldırım, Dünya Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hakan Güldağ, Sabah Gazetesi Ekonomi Yazarı Şeref Oğuz ile Hürriyet Gazetesi Ekonomi Müdürü Vahap Munyar konuşmacı olarak katıldı. Toplantıyı ayrıca çok sayıda TSİAD üyeleri, sivil toplum kuruluşu temsilcileri ve iş adamları da izledi. 
Trabzon ekonomik durumunun bilimsel yöntemle tespitlerinin ele alındığı toplantının açılış konuşmasını yapan KTÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Seyfettin Artan Trabzon’un 2016 yılı son çeyreğiyle ilgili TSİAD İktisadî Yönelim Anketi sonuçlarını değerlendirdi.

BİR ŞEYİ YÖNETEBİLMEK İÇİN İLK ŞART ONU ÖLÇEBİLMEKTİR
Programda ilk olarak TSİAD Başkanı Hasan Kemal Hayali konuştu. Konuşmasına fıkra anlatarak başlayan Hayali, “Günümüzde insanlar her şeyi düşünüyor çok boyutlu karar veriyor. Dolar, enflasyon, faiz kararlarına bakarak hareket eden yok artık. Hemen her iş insanı bu rakamlara bakıyor, beklenti oluşturuyor ve iş kararlarını bu beklentiye göre düzenliyor. Rasyonel beklentisi teorisi olarak adlandırılıyor. Bu teoriye göre beklentiler ekonomik aktiviteyi yöneten en büyük etken. Bir şeyi yönetebilmek için ilk şart o şeyi ölçebilmektir. Bu amaçla gelişmiş ülkelerde yıllardır anketler aracılığı ile beklentiler ölçülüyor. Benim bir Trabzonlu iş adamı olarak, Trabzonlu STK yöneticisi olarak uzun zamandır çok ciddi sıkıntım var. İşler nasıl sorusuna bir iş adamı olarak, net bir cevap veremiyorum. Geldi verdiğim cevaplar, “Fena değil, iyi, çok kötü” gibi bilimsel cevaplar değil. Böyle önemli soruya matematiksel karşılaştırılabilir bir cevap vermeliyim. Bugün ilk defa açıklayacağımız anket tamamen bu ihtiyaçtan doğdu. Ben burada sonuçlarla ilgili birkaç ufak yorum yapmak istiyorum. 

Sonuçlarda sizin de açık şekilde göreceğiniz gibi TSİAD üyeleri tüm olumsuzluklara rağmen, kendisine güveniyor. Devletine inanıyor. Tüm bu olumsuzlukların aşılacağını biliyor. Bu şekilde düşünerek özveriyle çalışan, ticarete devam eden, her türlü zorluğu göğüsleyen, vergisini veren Trabzonlu iş adamlarını huzurlarınızda teşekkür ediyorum. Bir teşekkürde Doç. Dr. Seyfettin Artan hocamıza” dedi. 

ANKETİN AÇIKLANMASI… 
Anket sonuçlarını açıklayan Artan, ise şu şekilde konuştu: 
“Çalışmanın amacı, beklentilerin ekonomideki rolü, ekonomik güven ve ekonomiyi etkisi, ekonomik güven nasıl ölçüdür, TSİAD üyeleri gözünden Trabzon ekonomisi Trabzon’da ekonomi saati kaç ve değerlendirmeler… AB ülkeleri için yaptığımız çalışmalarda işsizlik, tüketim harcamaları, işsizlik, ekonomik büyüme, Ekonomik güveni etkiliyor. Ekonomik güvenin arttığı dönemlerde sanayi üretiminde de yukarıya doğru bir ivmelenme söz konusu. Reel Kesim güven oranı aşağı geldiğinde, kapasite kulanım oranını da etkiliyor. 

Türkiye’de 5 farklı güven endeksi hesaplanıyor. Tüketici, İnşaat, Hizmet, Reel Kesim Güven endeksi hesaplanıyor.  

ANKET SONUÇLARINDAN BAZILARI
Ankette ölçülen unsurlar: 
Geçmişe yönelik olarak durum tespiti yapmak istedik? Mevcut durum neyi gösteriyor? Ve geleceği yönelik beklentiler… 
Son 3 ayda satış hacmi; “Yüzde 4 cevap yok, 24 arttı, 35 azaldı… 
Siparişlerin miktarı: Yüzde 39 kesim azaldı, 
Rekabette nasıl oldu: yüzde 28 kötüleşti, 
Sektörde genel gidişat nasıl gidiyor, yüzde 55‘lik kesim daha kötümser… yüzde 15 iyimser, 
Geleceğe yönelik durum: Gelecek biraz daha iyimser… yüzde 35 artacak… 
Satış fiyatlarında yüzde 46’lık kesim yukarı doğru artacak.. yüzde 17 azalacak, 

İstihdam beklentisi: yüzde 76’lık kesim almayacak, Trabzon’da önümüzde ki dönemde istihdamda bir artış beklenmiyor… 
12 ayda yatırım yapmayı düşünüyor musunuz, artacak ve azalacak kesim 

TRABZONLU İŞ ADAMLARI KÖTÜ BİR DÖNEM GEÇİRDİ
Trabzonlu sanayici ve iş adamları kötü bir dönem geçidi. Gidişatları çok kötü ama geleceğe umutla bakıyorlar. Bunu kısaca bu şekilde özetleyebiliriz. Yarın daha güzel olacak. Bu sonuçlarımızı türkiye için açıklanan Reel Kesim Güven endeksi ile kıyaslamak istedik. Türkiye verisi ile Trabzon verisi ölçüşüyor. 

DOLAR FİYATLARI ARTACAK
Türkiye’de, Tüketici Güven Endeksi hariç tüm endekslerde düşüş var. Ekonomik Güven Endeksinin de buna bağlı olarak düştüğünü görüyoruz. 
Dolar ve faiz beklentisini sorduk. Trabzonlu iş adamları yüzde 61’lik kesim artacak, Faiz oranlarında da büyük çoğunluk artacak yönünde… 

TRABZONSPOR’DA ANKETTE ÇIKTI
Trabzonlu iş adamları satışları üretimi kısıtlayan faktörler ilk sırada yüzde 35’lik oranla talep yetersizliği, yüzde 16’lık oranla mali imkansızlıklar, yüzde 9 ile kalifiye iş gücü yetersizliği geliyor… 
Trabzon’un en önemli sorunu ise yüzde 24 ile eğitim, yüzde 22 ile işsizlik, yüzde 20 ile ticari imkansızlıklar, yüzde 16 ile İmar, yüzde 9 ile trafik, yüzde 5 diğer ve yüzde 1.85 Trabzonspor…  Evet Trabzonspor’un halk bazında da karşılığı var… 

ANKETİN DEĞERLENDİRİLMESİ… 
Yakın gelecekte fiyatlarda bir ivmelenme bekleniyor. Kısa dönemde yatırım ve istihdam seviyesinde değişiklik yok hatta bir miktar azalma olabilir. Faiz ve döviz yukarı seyredebilir. Trabzon ve Türkiye’nin temel sorunu eğitim, küçük firmalar daha iyimser. TSİAD üyelerine göre mevcut durum kötü ama gelecek umut vadetmektedir” dedi. 

TRABZON’DA FUTBOLUN OYNANMAMASI LAZIM

Habertürk Gazetesi Ekonomi Yazarı Abdurrahman Yıldırım, “Ben de memleketimi yazmak istiyorum ama Trabzonspor dışında somut bir şey bulamıyorum. Trabzon’un en büyük dezavantajı coğrafyası. Futbolun zaten oynanmaması gereken coğrafya. Düz alan yok. Ben çocukluğumda topa bir kere vurdum, dereye uçtu. Dere de 300 metre aşağıda. Böyle bir coğrafyada futbolda başarı elde edilmemesi gerekir. Akla mantığa, aykırı. Trabzon’da futbol oynayanların arabaların üstünden topu aşırdığını gördüm. Ama Trabzon’un karakterinde hızlılık var. Algısı çok yüksek. Doğadan gelen refleksleri çok hızlı. Futbol oyununa büyük yatkınlığı var. Ama futbol oynayacak arazi yok. Sorun burada. Buna rağmen bir başarı yakaladı. Bu coğrafyası Trabzon7un sanayileşmesine engel. Düz arazi bulamazsın, bulursan da pahalı. Diyelim fabrikayı yaptınız o fabrikanın lojistiği de yüksek. Trabzon’da yapacağınız şeyin hacmi dar olması lazım. Minimum olması lazım. Bilgisayar programcılığı, hizmet sektörü son derece uygun. Burası Türkiye’de en yoğun kırsal nüfusun yaşadığı yer. 

BANKA MÜDÜRLERİNE HANGİ TAKIMLISIN SORUSU… 
10 sene önce Türkiye Bankalar Birliği toplantısını Trabzon’da yaptı. 11 tane yönetim kurulu üyesi var, genel müdür ve banka sahipleri var. Her masaya bir banka genel müdürü koyalım dedik. Doğrudan genel müdüre sorunlarını, kendisini anlatabilir, kredi isteyebilir. Böyle bir fırsat sunuyoruz. Oturduk kulağımıza geldi, sen hangi takımlısın. Genel müdüre soruyor… Bir süre sonra bir baktık, banka genel müdürleri yüz vermedi bu muhabbete. Bizim moralimiz bozuldu. Bizim yerli iş adamları bir tarafta toplanmış, banka genel müdürleri de bir tarafta toplanmış. Bu hakikaten ekonomiyi unutmaktır. 

EKONOMİYİ İHMAL ETTİK
Ekonomide ilerleme sağlanmadan Trabzon eski başarılı günlerine gelemez. Biz ekonomiyi ihmal ettik. Bir Trabzonspor başarısı bütün başarıların önüne geçti. Şimdi yabancılar oynuyor. Bir zamanlar 500 futbolcu ihraç ediyorduk. Şimdi ne oldu tesis var… 
Anket yapılmış güze. O anketin o kadar karamsar çıkmasını beklemiyordu.. Bu anket yapılırken Trabzonspor kötü günler geçiriyordu, Türkiye’nin ortalamasına göre negatif sonular çıktı. Bence Trabzon’da eğitim sorunu yok, Trabzonspor sorunu var. Başarılı olsa Trabzonspor bütün sorunları bitecek. Orada samimi değil cevap verenler veya bir şey olmuş. Bende de artık sabit bir fikir oldu.. “

ARTIK KENTLER YARIŞIYOR
Sabah Gazetesi Ekonomi Yazarı Şeref Oğuz ise, şu şekilde konuştu: 
“Bir kentin günlük cirosunu takımın sonucu belirliyorsa orayı tartışmamız lazım. Burada kaynak sorunundan söz etmiyoruz, idrak sorunundan…. 
Dünyada şuan da bütün ülkeler kadar durum değişti. Kentler yarışıyor. Sadece Türkiye ile Rusya, İran arasında yarıştan söz etmiyoruz. Trabzon kadar ülkelerin kentleri arasında ki yarıştan söz ediyoruz. Dünyada 1 milyon yerleşke var. 19 bin tane turizm varış noktası var. Trabzon’da onlardan bir tanesi… 
Tarihe bakıyoruz bin yıldan yaşlı, 150 kent, 100 yıldan yaşlı bin küsur kent var. Trabzon’da imparatorluk kumaşından kent… Tarihte kentler kuruluş büyür, doğar ve ölür. Sadece İskender’in kurduğu 17 kent var çoğu yaşamıyor. 
3 saç ayağının üzerinde duruyor bir ket. Tarihi ve mimarı.. Trabzon bu noktada artıda. Kaç medeniyet geldi geçti. Dilde var, mimaride var… ikincisi doğal kaynaklar. Su kaynaklarına, havası, doğası.. Trabzon’un da bu anlamda farklılıkları var. Avrupa’da ki endemik bitkilerin tamamından fazlası Trabzon’da var… Bununla ilgili envanterimiz yoktur… 
Bu potansiyelin üzerinde Orman Bakanlığı, üniversitelerle iş birliği yapıp çalışma yapalım. Burada ki ağaçlarla ilgili bilgi elde etmek zorunda kaldığımızda İsrail’den ve ABD’den bilgi alıyoruz..
3. Ve en önemli ayak ise yerel kabiliyetler. 
Trabzon, şuan da aşağı giden bir kent. Hep öyle değildi. İkbalinin yukarıda olduğu zamanlar oldu. Bir şeyi en iyi yaptığı işi yapıyordu. Farklı bir şey yapıyordu. Ticaret yolları üzerinde kendine pozisyon koymuştu, İran’dan gelen İpek Yolundan açılan yapıda Karadeniz’e çıktı.. bunun avantajlarını çok iyi kullandı. Ama o ticaret yolları kaybedilince sadece Trabzon kaybetmedi. Osmanlı’da bir imparatorluk kaybetti. 

FERRORE BİZDEN ALDIĞI FINDIKLA 13 MİLYAN CİRO YAPIYOR
81 vilayeti gezdim. Başaranlar var başaramayanlar var. Trabzon’a geldiğimde bir şeyin eksik olduğunu gördüm. Burada olmayan şu bu kentin ülküsü kalmamış. Sorduğum zaman bir öykünme üzerinden gelecek tasavvuru var. Burada ki insanlar sadece futbolcu ihraç etmiyorlar, sanayicileri de ihraç ediyorlar. Turizm konusunda hiçbir il yok ki Türkiye’nin en önemli yeri olduğunu ilan etmesin… Sorun şu, potansiyelleriyle övünmek size, bize hiçbir şeye kazandırmıyor. Parayı potansiyele değil eyleme veriyor. Burada ki katman kayboldu.
Sadece bizden aldığı fındıkla Ferrore firması 13 milyar ciro yapıyor. Bu akılsızlık tnımıdır. Borsayı onlar tayin ediyor ceremesini biz çekiyoruz”


TRABZONSPOR’UN ÇIKMASI ÜZÜCÜ BİR ŞEY

Hurriyet Gazetesi Ekonomi Yazarı Vahap Unyar, “Trabzon’un biraz daha hem gelir anlamında hem de elit tabakasında yapıldı. Ona rağmen sayılan 6 önemli sorun arasında Trabzonspor çıkıyor. Ben düşündüm dedim ki aynı anket Gaziantep’te böyle anket yapılsa Gaziantepspor çıkar mı? Kayseri’de, Antalya’da yapılsa oranın takımı çıkar mı? Mümkün değil çıkmaz. Sanayici ve iş adamları topluluğunun oradan uzaklaşması lazım. Sokakta ki insanları konuşması doğal. Ama bu ekibin içinden bu anket çıkması bence üzücü bir şey.. Durum kötü mü gerçekten sordu başkan. Zaten ankette gösteriyor. Malatya ile Trabzon’un tembellikte uyuştuğu nokta var. Malatyaspor, 1. Ligdeydi. Onu bahane edip Malatya’ya gittik. Bazı tesisleri dolaşıyoruz, kayısı fabrikalarına giriyoruz. Bir kayısı fabrikasına girdik, arkadaşların hepsi biz bir daha kurutulmuş kayısı yemeyiz. Rezaletti yani mümkün değil. Onun üzerine arkadaşa dedim yarın başka fabrikaya gidelim.. Daha kötüye gidecek… Bahsettiğim fabrikaya 5_6 yıl sonra bir daha gittim. Patronları ile karşılaştım. Baktım çok da fazla bir şey değişmedi. Ya dedim parayı kazanıyoruz. Böyle de kazanıyoruz. Aynı tembellik burada da yaşanıyor Fındıktan kente bir para giriyor. Öyle olunca kent kendini zorlamıyor. Burada da 1 milyar dolar civarında fındık ihracatı söz konusu. Yeter deyip kenara çekilmek söz konusu. Halbuki bunu daha ileriye taşımak gerek… İşin içine akıl katıp ürünü de geliştirmek gerek. Zamanla şunlar oldu. Kayısı çekirdeğinin kabuğundan gözlük metal parlatıcı üretenler oldu. Aynı şeyler fındıkta da.. Niye Ferrore’ye kaptıralım daha ileri götürelim biz kendimizi… TASINI TARAĞINI TOPLAYARAK GİTTİ İlle de her kent aynı şeyleri yapmak zorunda değil. Burasının coğrafyası farklı şeylere izin veriyor. O zaman onun üzerine yoğunlaşmak lazım. Çok şart değil çok büyük yerler kurulması. Gaziantep’e çok özenirim. Gaziantep 12 yıl önce marka şehir diye kampanya başlattılar. Gittiğimizde şunu konuştuk. Gaziantep, Cumhuriyet kuruluşlarından hiç payını almış kent değil. Onlar kamu veya devletin fabrika kurmaması bizim için şanstı. Kendimizi zorladık bir şeyler yaptık. Türkiye’nin en önemli sorunu bu. Biraz büyümeye başladık mı imkanlar zorluyor, hadi İzmir’e gidelim, İstanbul’a gidelim. Aynı şansızlık Trabzon için de oldu. Dolayısıyla burada da ufak ufak kalkınma olunca tasını tarafını toplamış daha da büyüyeceği farklı kente gitti”