Özgüven, temel olarak bireyin kendine olan güveni olarak tanımlansa da, bunun yanında davranış şekillerine yaptığı her türlü yorumu da içerir. Bireylerin kendi özellikleri hakkında olumlu ya da olumsuz yapabildiği yorumlar, kendisine nesnel ve eleştirel bir şekilde yaklaşabilmesini sağlar. 

Kendisinde ve etrafında bulunan düşünceleri analiz edebilen, bu düşüncelere olan tutumunu açıkça sergileyebilen ve bu düşüncelerin onda oluşturduğu duyguları tanımlayabilen kişiler özgüvenli olarak nitelendirilir. Kişi kendine duyduğu özgüven sayesinde kendi becerilerini, hünerlerini ve yeteneklerini fark eder. 

Türkiye’nin En İyi Özgüven Eksikliği Eğitimini >> HEMEN İNCELE!

Çocukluk döneminde benlik saygısının gelişmesiyle eş zamanlı olarak gelişen bir özelliktir. Ebeveynin çocuğa tanıdığı eşitlikçi fırsatlar ve sağladığı sosyal ortamlar ile çocuk sağlıklı bir özgüven kazanır.

Özgüven Eksikliği Nedir? 

Sosyal ve bütüncül bir çevrede yaşayan insanlar, kimi zaman kendileri dahilinde ya da dışında gelişen durumlardan mustarip olabilirler. Kişilerin sosyal çevrelerinde yaşadıkları çaresizlik hissi ve aşağılık duygusu özgüven eksikliğini geliştiren faktörlerdendir. 

Özgüven eksikliği nedenleri olarak sosyal desteğin eksikliği ve kişiye düşüncelerini aktarabileceği bir ortam verilmemesi örnek gösterilebilir. Psikososyal gelişim evrelerinde yanında destekleyici bir anne-baba figürü göremeyen çocuk, yetersiz sosyal destekten kaynaklı bir özgüven sorunu yaşar. Aynı şekilde bireyin etrafında sürekli eleştirel ve peşin hüküm verici birilerinin olması, bireyi yetersizlik ve çaresizlik hissine itecek ve bireyin kendine olan tutumunda özgüven problemine neden olacaktır. 

Bir yas sürecinde olan kişi, bu yas sürecine birini kaybetmek, yaşadığı şehirden kopmak, bozulan ilişkiler gibi durumlar özgüven eksikliğinin oluşma evresine dahil edilebilir. Kişi yaşadığı sürecin etkisiyle kendisi hakkında olumsuz düşüncelere kapılabilir. İçinde bulunduğu olumsuz koşulları kendine atfeden insan, hiçbir durumda olaylar karşısında duramayacağı algısı geliştirir ve bu algı kişide özgüven kaybına neden olur. 

Özgüven eksikliği belirtileri olarak, 

  • Konuşmaktan kaçınmak ve kendisi adına konuşabilecek birilerine ihtiyaç duymak, 
  • Hayır diyememek, 
  • Fikrini söylemekten kaçınmak ve toplu ortamlara girmek istememek, 
  • Eleştirilere karşı fazla hassas olmak ve içe kapanmak, 
  • Olumlu taraflarını görmezden gelmek, sürekli kendi kusurlarıyla meşgul olmak
  • Karamsar bir tavırda olmak, hiçbir şekilde çevresi tarafından onaylanmayacağı algısında olmak gibi düşünceler ve davranışlar gösterilebilir.

Özgüven Eksikliği Nelere Yol Açar? 

Suçluluk Hissi

Çeşitli belirtilerle kendini gösteren özgüven eksikliği, kişinin yaşadıklarının sorumlusu olarak kendisini görmesine ve kendini suçlamasına neden olur. Özgüven eksikliği belirtileri gösteren kişi eş zamanlı olarak başka sorunların merkezine de kendini yerleştirir. Kişinin yetkinliğini ve özverisini kaybettiği algısı onu olası bir depresyonun eşiğine iterken, gerekli psikolojik desteğin sağlanmaması durumunda daha ciddi travmalara sebebiyet verebilir. 

Sosyal İzolasyon

Toplumdan soyutlanmış, özgüven eksikliği yaşayan bir birey sosyal çevreyle kaynaşmayı reddeder ve sosyal fobi semptomları göstermeye başlar. Kendini yetersiz gördüğü için sürekli “rezil olma” kaygısıyla sosyal grupların içine dahil olmaktan kaçınır 

Önemsiz gibi görünen bir problem, patolojik rahatsızlıkları tetikleyici bir unsur olarak belirebilir. Özgüven eksikliği yaşayan bir birey kendini yetersiz hissettiği için tabiri caizse sığınacak bir liman, tutunacak bir dal arar. Bu gibi problemlerde kişi kendine zarar verme yoluna gidebilir.

Psikolojik Bozukluklar

Özgüven eksikliğinden kaynaklanan sorunları çözmek için kişi bağımlılık yapabilecek maddelere özenebilir. Kişi, hissettiği özgüven eksikliğinin yerini sürekli olarak bir şeylerle doldurma çabasına girer. Ayrıca özgüven eksikliği çeşitli yeme bozukluklarına da neden olabilir. Özgüvenini kaybetmiş bir birey, tıkanırcasına yeme nöbetleri ya da duygusal beslenme denilen açlık hissetmeden yeme gibi yöntemlere başvurarak, yetersiz olduğu algısını başka bir alana yönlendirebilir ve böylece özgüven probleminin üstünü kapatmaya çalışır. Bir nevi özgüven eksikliğinde hissettiği umutsuzluğu, yemekten aldığı haz ile değiştirmeye çabalar. 

Özgüven Eksikliği Neden Olur? 

Gelişim döneminde ailesinden sosyal desteği göremeyen, katı ve tehditkâr bir ortamda fikri sorulmadan büyütülen çocuklar özgüvenini kaybetme eğiliminde olurlar. Kendi fikrini beyan etmekten korkan ya da düşüncelerini aktardığında olumsuz tepkilerle karşılaşan ve hatta suçlanan bir çocuk, kendi duygu ve düşüncelerinin anlamsız olduğu fikrine kapılır. Böylece özgüven kaybı yaşar ve kendini dış dünyaya kapatır. Genel olarak çocukluk döneminde görülen özgüven kaybı yetişkinlerin de yaşadığı bir sorundur. 

Türkiye’nin En İyi Özgüven Eksikliği Eğitimini >> HEMEN İNCELE!

Peki yetişkinlerde özgüven eksikliği nasıl olur? 

Yetişkinliğin belli evrelerinde, özellikle kritik dönemlerinde birey çevresinden aldığı tepkiler yüzünden özgüven eksikliği yaşayabilir. Ev veya iş gibi sosyal ortamlarda baskılanan ve yetersiz görülen yetişkinler, kendi davranış şekillerinin hatalı ve eksik olduğu sonucuna ulaşır. 

Kaygılı Bağlanma

Sosyal ortamlarında değişimler yaşayan kişiler, iş değişikliği, işsizlik ya da ilişkisel problemler gibi, sorunun kendi yetersizliğinden kaynaklandığına dair bir düşünce örüntüsü geliştirir. Böyle bir durumda özgüven problemiyle uğraşan birey düşüncelerini rahatça ifade etmekte zorlanır, bu yüzden kendi adına konuşabilecek birilerine gereksinim duyar. Bu kişiler kendilerine göre daha baskın bir partner arayışındadır. Partnerinin baskın olduğu bir ilişkide ise bireyin sürekli ezilmesi bir süre sonra öğrenilmiş çaresizlik olarak kendini gösterecektir. 

“Yapamazsın, edemezsin, başaramazsın!”

 Sürekli olarak bu gibi olumsuz kalıplar karşısında kendine güvenini yitiren bir kişi çabalamaktan vazgeçecek ve başarısızlığı kabul edecektir. Bu aslında bir kısır döngüdür, özgüven eksikliğinde başarıya olan inancını yitirdiği için kendini dışarıya kapatmış ve kendini dışarıya kapattığı için başarılı olma ihtimalini azaltmıştır. 

Özgüven eksikliğine neden olan durumlar için;

  • Ailesel problemler, bireyin aile içinde sürekli olarak baskılanması,
  • Bireyin yaptıklarından dolayı ağır eleştirilere maruz kalması,
  • Kişinin etrafındaki insanlar tarafından sürekli olarak “hiçbir işe yaramamak”la itham edilmesi,
  • Kişinin karamsar bir ruh halinde olması ve başaramayacağına dair olumsuz algıları,
  • Bireyin kendi potansiyelinin farkında olmaması,
  • Kişinin dış görünüşüyle fazla takıntılı olması gibi örnekler verilebilir.

Kendine Güvenen Bir İnsan Nasıl Davranır? 

Çok küçük yaşlardan itibaren gelişen özelliklerden biri benlik saygısıdır. Çocuğun etkin çevresi; çocuğun sosyal ve fiziksel gelişiminde bir ayna rolü üstlenir. Çocuğun kendine duyduğu güven ve saygı, çevresinin ona yansıttığı güven ve saygıyla doğru orantılıdır. 

Bu yüzden ebeveynler, çocuğunun gelişim süresince ona etkin bir birey olduğu hissini aşılamalı ve çocuğa bir şeyleri başarabilmesi için gerekli ortamı sağlamalıdır. Böylece çocuk sağlıklı bir özgüven geliştirmiş olarak yetişkinliğe uzanan merdiveni sağlam bir şekilde çıkacaktır. 

Kendine güvenen bir çocuk,

  • Sınıfta söz almaktan çekinmez! 
  • Aktif olarak etkinliklere katılır ve arkadaşlarıyla yakın bir iletişim halinde olur.
  • Sorumluluk almayı bilir.
  • Başarılı bir profil çizer.

Özgüvenli bireyler, yaşadığı olaylar karşısında sadece içsel atıflarda bulunmaz aynı zamanda dış faktörlerin de yaşadığı durumlar karşısında etkili olabileceğinin bilincindedir. Yaşadığı sorunlar karşısında analiz yapabilme yeteneği yüksek ve çözüm odaklı davranışlar geliştirir. 

Kendine güvenen bir bireyin davranışları, düşünceleriyle orantılı bir şekilde ilerler. Olası bilişsel çelişkilerini yani düşündükleri ve yaptıkları arasında oluşan zıtlıkları özgüvenini kullanarak kolay bir şekilde çözümler.

Kendine güvenen bir yetişkin,

  • Kendini rahatça ifade eder ve eleştiriler karşısında sağduyulu bir tutum sergiler. 
  • Duygularının farkındadır ve duygularını ifade etmekten çekinmez. 
  • Pasif agresif davranışlarda bulunmak yerine, sorunu belirler ve sorunun çözümünde etkili olacak çözüm önerileri sunar. 
  • Dünyaya geniş bir çerçeveden bakar ve karşılaştığı zorluklar karşısında kendini dış faktörlere kapatmaz. Aksine, zorlukları aşabilmek için gerektiğinde çevresinden yardım talep eder. 

Özgüven Eksikliği Çözümleri 

Peki özgüvenli nasıl olunur?

Kendinize saygı duyun! Benlik saygısı doğrudan bireyin kişilik yapısıyla ilişkili bir özelliktir. Özgüven eksikliğinin çözümünde kişi çeşitli yollara başvurabilir. Çeşitli özgüven arttırma tekniklerini kullanılarak mustarip olunan eksiklik hissinin önüne geçilebilir. 

Çocuklarda özgüven

Çocuğunuzu özgüvenli olması için destekleyin! Çocuklarda, çocuğun fikirlerine önem verilmesi ve başarılı yönlerini takdir edilmesiyle özgüven eksikliğinin önüne geçilebilir. Özgüven eksikliği yaşayan bir çocuğa “birey” olduğu hissinin verilmesi ve başarabileceği ufak sorumlulukların yüklenmesi çocuğun özgüven geliştirmesinde küçük ama etkili yöntemler olacaktır. Aynı şekilde özgüven sorunu yaşayan bir çocuğu, başardığı işler sonrasında takdir etmek çocuğun başarılarının ve olumlu davranışlarının pekişmesini sağlayacaktır.

Türkiye’nin En İyi Özgüven Eksikliği Eğitimini >> HEMEN İNCELE!

Peki yetişkinlerde özgüven eksikliği nasıl giderilir?

Olumlu yönlerinizi keşfedin! Bireyler olumlu taraflarını keşfederek yaşadıkları olumsuz duyguları dengeleme yoluna gidebilirler. Herkes, uğruna çabalayacağı bir amaca ihtiyaç duyar. Kendine bir amaç edinen insan olumsuz duyguların kendinde oluşturduğu sonuçlardan ziyade amacı uğrunda kat edeceği yollara odaklanır. Özgüvenli olabilmek için bir amaç belirlemek ve bu amaç doğrultusunda yol almak faydalı bir tekniktir. Ayrıca kişi benlik saygısını arttırmak için kendine özenmelidir. Giyinişine, duruşuna ve görünümüne dikkat eden bir insan kendinden memnun olacak ve adımlarını sağlam bir şekilde atacaktır. 

Başarınızla övünün! Özgüvenli olmak eleştirel düşünmeyi de beraberinde getirir ama sürekli olarak kendini olumsuz şekilde eleştiren biri kendindeki olumlu yönlere odaklanamaz. Kişi kendine karşı gaddar bir tutum sergilemeyi bırakmalı ve gerektiği durumda kendi başarılarıyla övünmeyi bilmelidir. Kişinin kendine olan inancının ve güveninin artmasıyla başarı zaten kendiliğinden gelecektir. 

Sosyalleşin! Hobi edinmek ve sosyalleşmek özgüven kazanımı için bir diğer tekniklerden biridir. Farklı alanlarda sosyalleşen bireyler, grupların içine girer ve sosyal ortamlarda kendine bir yer edinir. Fikir üretimi ve paylaşımı konusunda kendini dış dünyaya açar. Çocuklarda olduğu gibi aslında her yaşta akran iletişimi oldukça önemlidir. Arkadaşlarıyla ve sevdikleriyle vakit geçirebilen bir birey kendisi hakkında olumsuz düşünce geliştirmeye daha az meyilli olacaktır.

Özgüven Eksikliği Tedavisi 

Çevrenizden destek alın! Özgüven eksikliği tedavisinde bireyin kendini tanıması ve sorunun çözümü için kararlı bir tavırda olması gerekmektedir. Kişinin çevresinden ve sevdiklerinden yardım talep etmesi ve bu kişilerin de özgüven sorunu yaşayan bireye yardımcı olmaları bu sorunun aşımında önemli bir adım olacaktır. Çünkü özgüven kaybı, yetersiz sosyal destekten kaynaklanan gelişimsel bir sorundur. Böyle bir durumda özgüven sorunu yaşayan kişi çevresinden destekleyici tavırlar sergilemesini beklemektedir. 

Uzmanlara güvenin! Ciddi bir özgüven eksikliği tedavisi için profesyonel bir yardım almak son derece elzemdir. Uzman bir psikologdan alınan destekle özgüven sorununun önüne geçilebilir. Özgüven eksikliği tedavisinde çeşitli psikoterapi yöntemleri uygulanmaktadır. Bilişsel davranışçı psikoterapi ile kişinin algıladığı benliği ve dış dünyası yeniden şekillenerek olaylar karşısında hissettiği eksiklik hissinin, pozitif bir bakış açısına evrilmesi öngörülür. 

Bir diğer yöntem olan dinamik psikoterapi ise kişinin geçmiş deneyimlerinden yola çıkarak sorunun kökenine inmeyi hedefler. Kişi algılarını oluşturan faktörleri belirler ve sorunun çözümü için terapist eşliğinde içsel bir yolculuğa çıkar. Sağlıklı bir tedavi süreci için özgüven eksikliği yaşayan kişiler uzman görüş eşliğinde psikoterapi almalıdır. Uzman olmayan kişilerce uygulanan yöntemler kişinin özgüven problemlerinin içinde yaşadığı buhranı arttırmaktan başka bir işe yaramaz. 

Unutmayın! Özgüven eksikliği yaşayan bireylerin ailesi, yakınları ya da arkadaşları tedavi için uzman kişilerle iş birliği halinde olmalıdır. Özgüven kaybı yaşayan bireylerin çevresinden gördüğü destek ve uzman eşliğinde aldığı terapiyle özgüven eksikliğinin tedavi edilmesi mümkündür.