Gelişen dünyada, “veri zenginliği” son derece önemli bir konu haline gelmiştir. Gerek yeni yatırımların planlanması, büyüme stratejilerinin belirlenmesi gerekse mühendislik ve diğer konuların sürdürülebilir kılınmasında “veri zenginliği” ve “doğru verilerin elde edilmesi” son derece önemlidir.
Trabzon Büyükşehir belediyesi Ulaşım Koordinasyon Merkezi’de, bu bağlamda kendi alanında bir veri zenginliği oluşturmak durumundadır. Bilindiği üzere, son yıllarda artan şekilde, Bölgemizde, kırsalda beton plak kaplamalar inşa edilmektedir. Bu beton plak kaplamalar mevcut zemin üzerine uygulanmaktadır. Daha önceki yazımızda, doğal zemin üzerine beton plak kaplaması uygulamasının ileriye yönelik bir projeksiyon noktasında alt temel-temel vazifesi görevi görebileceği değerlendirilmişti.
Büyükşehir Belediyesi UKOME birimi, Trabzon’un tüm noktalarındaki mevcut yollar için trafik sınıfını sayımlarla veya çeşitli yaklaşımlarla belirlemelidir. Ayrıca mevcut kırsal yollar üzerinde, zeminlerin özellikleri arazi çalışmaları ile yerinde denetlenerek kırsal yollar farklı kantonlar (kesimler) için CBR (taşıma oranı) bakımından sınıflandırılmalıdır ve bu bakımlardan bir “veri zenginliği ve kapsayıcılığı” oluşturulmalıdır. Belirlenen bu veriler bağlamında, üstyapı oluşturma ve kaplama faaliyetleri içerisinde, farklı kesit yaklaşımları sunabilmelidir. Örnek vermek gerekirse (Pavement Design Manual Chapter 10 Volume I Flexible Pavements and Gravel Roads - 2002 Flexible Pavement Design Catalog- Ethiopian Roads Authority) şekilde gösterildiği üzere, çimentolu beton kaplama üzerine sathi kaplama asfalt yapılması durumunda trafik sınıfına bağlı olarak, kesit önerileri Bölgemiz içinde yapılabilir.
Trafik sınıfı ve zemin dayanımı esas alınarak üstyapı kalınlıklarına karar verme noktasında hazırlanmış bir katalog söz konusu olmalıdır. Bu katalog imalatlar sırasında önemli bir katkı oluşturacaktır. Kesit kalınlıkları verilmeli bu konular şartnamenin bir parçası olmalıdır. Esasında bu tür bir doküman çalışmasının, Türkiye için de son derece faydalı olacağı değerlendirilmektedir.
Esas itibarla, burada belirtildiği üzere (katalog), verilen kesitlerde sathi kaplama yapımı uygun olacaktır. Trafik sınıfı ve zemin dayanımına bağlı olarak, ister esnek üstyapı, ister rijit beton plak kaplamalı üstyapı olsun bunlar tasarıma bağlanmalı ve alt temel ve temel yapılmalıdır. Beton plak kaplama söz konusu olduğunda, beton kaplama kalınlığından ziyade alt temel ve temel tabakaları zorunlu olmalıdır. Çünkü beton plak gerilmeleri plak altından itibaren yaymaktadır, burada temel tabakası ve alt temel (kapsül) yoksa, zemin özelliklerinin değişimi gereği, uyumsuzluktan dolayı kırılmalar, zemin pompalanması vs problemler gelişmektedir. Donma çözülme döngülerine ve bütünsel davranış yapmaya üstünlükler sağlanmaktadır. Örneğin kum yastık tabakası uygulandığında da bu uyum ayrıca artırılabilmektedir.
Beton plak kaplamalı üstyapımı? Yoksa BSK ya da sathi kaplamalı, dizaynlı esnek üstyapımı?
Burada her zaman esnek üstyapının yanında olurum. Ancak yine de dizaynlara bağlı olarak alternatifler oluşabilir. Esasında asfaltın konforu özelliği, Doğu Karadeniz bölgesi için konuşmak gerekirse, beton plak kaplama üzerine “chip seal” asfalt uygulamasını mantıklı bulurum. İyi dizayn edilmiş emülsiyonlu karışımlar bu bölge için uzun ömürlü çözümler üretmektedir. Bölgemizde farklı tip kaplama uygulamaları denebilir.
Tekrar belirtmek gerekirse, zemin sınıflarının ve trafik özelliklerinin “veri bankasının hazırlanması”, bu veri bankasına bağlı olarak “alternatif üstyapı türlerinin kesitlerinin önerilmesi” ve “konfor ve diğer yapılabilirlik koşullarına bağlı olarak asfalt sathi kaplamaların beton plak üzerine uygulattırılması”, “emülsiyon tesislerinin kurulması, Trabzon Büyükşehir UKOME Birimine öneriler olarak sunulabilir.
