Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında not sistemleri çeşitlilik göstermektedir. Bazı üniversitelerde 4’lük sistem varken kiminde 5’lik ve kiminde 100’lük not sistemleri kullanılmaktadır. Ayrıca bu sistemlerin bazısında kendi içlerinde de farklı değerlendirme kriterlerine sahip olması, eğitimde eşitlik ve şeffaflık açısından sorunlara sebep olmaktadır.
Özellikle 4’lük ve 5’lik sistemlerde, bazı üniversiteler sabit aralıklarla değerlendirme yaparken, bazıları çan eğrisi veya bağıl değerlendirme yöntemini benimsemektedir. Bu durum, yatay ve dikey geçişlerde öğrencilerin notlarının çevriminde adaletsizliklere neden olabilmektedir. Ayrıca, yüksek lisans ve doktora başvurularında veya akademik kadro alımlarında farklı sistemlerden gelen notların yüzlük sisteme çevrilmesi bazen objektif olmayan sonuçlar doğurmaya sebep olmaktadır.
Konuyu açacak olursak 4 lük yada 5 lik sistemi kullanan her üniversitede öğrencilerin sınavdan aldıkları notlar bu sistemlere çevrilirken aynı kriterler kullanılmadığı için eşit olmuyor. Örneğin bazı üniversitelerde çan eğrisi yada bağıl sistem kullanıldığı için not aralıkları her ders için ortalama ve standart sapmaya bağlı olarak değişiyor. Ancak bu öğrenciler yatay, dikey geçiş yada lisans üstü öğretim veya kadro için bir üniversiteye başvurduğunda kendi üniversitelerinde lisans notlarını aldıkları rakamlar değil standart bir çeviri programı üzerinden yüzlük sisteme çevrilen rakamlar üzerinden değerlendirmeye alınıyor. Bu sebeple adaletli bir değerlendirme sistemi olmuyor ve bazı öğrenciler mağdur oluyor.
Diğer taraftan harfli sistem kullanan üniversitelerde harf aralıkları ister ortalamaya göre belirlensin ister sabit harf aralığı olsun yine bazı öğrencilerin kesin olarak mağduriyetine sebep olmaktadır. Şöyle ki: harfli sistemde okuyan iki öğrenci diyelim ki bir dersten ‘AA’ notunu aldı bu ‘AA’ notunu bir öğrenci 100 alarak diğer öğrenci 90 alarak almış olabilir aralarında 10 puan fark olmasına rağmen bu aralarındaki fark harfe dönüşürken ortadan kalkmaktadır. Bırakın farklı üniversiteyi aynı üniversitede lisans üstü eğitime başvursalar 100 alan öğrenci 90 alanla aynı değerlendiriliyor ve sonuç olarak 100 alan öğrenci için haksızlık oluyor.
Diğer taraftan ortalama ve standart sapmaya göre geçme kalma notlarının belirlendiği üniversitelerde de çok önemli bazı sıkıntılar gözlenmektedir. Örneğin bir dersten 65 alıp ortalama ve standart sapma sebebi ile o dersten başarısız sayılırken başka bir dersten 45 ile geçebiliyorsunuz. Hatta ben öğrenciyken üniversitemizde uygulanan çan eğrisi sebebi ile bazı derslerde ortalamanın yani geçme notunun 25 ler seviyesinde olduğunu ve 57 ile AA getirdiğimi çok net hatırlıyorum. Yani düşünün bir dersten 57 alıyorsunuz ve dersin tamamını çok iyi bildiğinizi gösteren AA notunu alıyorsunuz yada aynı dersten 25 alan bir öğrenci geçiyor ama diğer taraftan bir dersten 65 alıp kalabiliyorsunuz. Açıkçası bu çok adil değerlendirme olmuyor. Birde bir dersten bir öğrencinin alacağı not neden başka öğrencilerin o dersten alacağı nota bağlı olsun ki ? Böyle olduğu sürece hem az önce bahsettiğimiz çok farklı geçme ve kalma rakamları ortaya çıkarken hem de maalesef sıkça duyduğumuz ortalamanın yükselmesine sebep olan öğrencilere karşı baskıya sebep olmaktadır. Ayrıca öğrenci dönem sonu sınavında alacağı notu kesin olarak tahmin etse bile sınıf ortalaması ve standart sapmayı bilemediği için geçip geçemediğini öğrenmek için günlerce beklemek zorunda kalıyor. Eğer standart bir geçiş notu olsa günlerce beklemez; yaptığından eminse tatiline çıkar yapamadığını düşünüyor ise oturur bütünleme sınavına çalışır.
Üniversitelerimizde farklı not ve değerlendirme sistemleri sebebi ile ortaya çıkan yukarda bahsettiğimiz aksaklıkların ve haksızlıkların önüne geçmek ve akademik değerlendirmede adalet sağlamak için ülke genelinde tüm üniversitelerde tek bir standart not sisteminin benimsenmesi gerekmektedir. Böylece hem öğrenciler arasındaki eşitsizlikler giderilecek hem de akademik ilerleme süreçleri daha adil ve şeffaf bir hale gelecektir. Yukarıda anlattığımız aksaklık ve haksızlıkların ortadan kalkmasına sebep olmak için tüm üniversitelerde geçme notunun sabit olduğu 100 lük bir not sisteminin kullanılması çok faydalı olacaktır.
