tıp mesleği, küçük bir kayıkla okyanusu keşfetme adına yola çıkılarak, usta-çırak ilişkisiyle şekillenen, sağlıklı takım çalışmasıyla taçlanan tam keşfettim derken kendini bilgi okyanusunda küçük bir adada buluvermektir.
ktü tıp fakültesi farabi hastanesinde psikiyatri okyanusunu keşfe çıkmaya karar verdiğim asistanlık yıllarıydı, geçmiş öyküsünde psikiyatr i muayenesi olan acil servise babasıyla başvuran 18 yaşındaki kadın hasta için psikiyatri konsültasyonu istenmişti muayenesinde baston yutmuş sekılde sedyede yatıyordu , sadece gözleri hareket edıyor kol ve bacakları hareketsız d i. mumyalanmış gibiydi. hocama danışıp hastayı servise kabul ettik diğer asistan arkadaşarımla birbirimize bakıyorduk ve şaşkındık ilk defa böyle bir durumla karşılaşıyorduk. kıdemli asistan dr. ülgen hanım hikayesini derinleştirelim dedıkten sonra babasını soru yağmuruna tuttum. daha önce gitmiş oldukları doktorun verdiği nörodol ve akineton ısımlı ilaçlardan baba ,ıkısınıde yuttum . kızıma vermeden önce nörodol hoşuma gitti kızıma zarar vermicek diye düşündüm akineton hapı acıydı sevmedim ve onu vermedim. “katatoni” denilen bır ılaç yan etkisıyle karşı karşıyaydık. kalçadan bırkaç doz iğne yaptıktan sonra aynı gün akşamı servisin içinde hastanın pinpon oynamasına şahit olduk . yine psikiyatri okyanusunu keşfettiğim günlerden biriydi 15 gün gecmesine rağmen hiç rahatlama belırtısı gözlemedıgımız şizofreni hastasında anlaşıldıkı dişlerinin arasındakı kovukda ilaçlarını saklıyor ve yutmuyordu. servisimizin temizlik günlerinden biriydi hemşire deskinin altından onlarca hap çıkmıştı. hastaların bazıları ilaçlarını içmiyor ve saklıyordu. demek oluyor ki hekim hasta, aile ve başta servis hemşireleri olmak üzere servisteki çalışan diğer arkadaslarla takım ruhuyla iş birliği içinde olmak gerekmektedir.
ŞİZOFRENİ TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ ?
evet. son yıllarda yenı antipsikotik ilaç seçenekleriyle bu mümkündür.
ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR BAĞIMLILIK YAPAR MI ?
ilaçların etkinliğine karşı tolerans (zaman içinde etkilerinin sürmesi için dozunun artırılması anlamındadır) gelişmez. bağımlılık yapmazlar . ilaç dozu arttıkça yan etkide artabilir.
ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR ETKİLİ MİDİR ?
etkin doz ve süre kullanıldığında %70 civarında etkidirler.
DEPO = İĞNE ANTİPSİKOTİKLER NE ZAMAN KULLANILIR ?
özellikle düzensiz ilaç kullanan ilaç içmek istemeyen reddeden ,hastalığını kabul etemeyen durumlarda haftalık veya aylık depo iğneler kullanılması gereklilik arz eder.
ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR NEKADAR SÜRE İLE KULLANILMALI ?
şizofren hastalarda antipsikotik ilaçlar birinci psikotık epizot (atak) sonrası 1-2 yıl , ikinci psıkotık epizot sonrası 2-5 yıl , üçüncü psikotik epizot sonrası ömür boyu kullanılır.
HAMİLE ŞİZOFREN HASTASI İLAÇ KULLANABİLİR Mİ?
şizofren hamile hastalarda ekt (elektro konvülsüf tedavi ) uygun seçenektir. gerektiğinde riskler göz önüne alınarak antipsikotik ilaçlar da alınabilir.
İDAME TEDAVİ GEREKLİ Mİ ?
psikotik ataklar sonrasında hastalık belirtileri tekrarlamasın diye ilaç tedavisi uzun bir süre devam ettirilir. idame tedaviyi almayan hastaların % 70 sinde 1 yıl içinde %90 nında , 2 yıl içerisinde hastalık belirtileri orta çıkmaktadır.
HEKİM-HASTA- AİLE İŞ BİRLİĞİ NASIL OLMALI ?
doktor sabırlı , hastasını anlayıp tanımaya çalışmalı , insan insana ilişki içinde bulunmalı, hastayı bağımlı kılmaktan , hasta ve ailesine yalancı umut vaad eden güvencelerden uzak durmalı , şeffaf davranmalıdır.
HASTANE YATIŞI GEREKİR Mİ ?
ilk seçenek olmamalı kendine toplumsal açıdan etrafına zarar verme durumda yatış gereklı olmaktadır.
TEDAVİ AYAKTAN MI YATARAK MI OLMALI?
en iyi tedavi ortamı kendi sosyo-kültürel ortamlarıdır. depo hastaneler yarardan çok zarar vermekte hastalığın kronikleşmesine zemin hazırlamaktadır . bu yönüyle gündüz hastaneleri ya da türkiye’de uygulamaya başlayan toplum ruh sağlığı merkezleri doğru seçeneklerdir. hastalar ve aileler bu merkezlerde kişisel etkileşim seansları, sorunlarla baş etme becerilerini geliştirme seansları, hastalıkla ilgili psikoeğitim, topluca yemek yeme, film seyretme seansları vs etkinliklerine katılmaktdırlar. bu merkezlerde çalışmalar psikiyatrist, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, uğraşı öğretmenleri ve psikiyatri hemşirelerinin özverili çabalarıyla yürütülmektedir. türkiyede sağlık bakanlığı bünyesinde her ilde toplum ruh sağlığı merkezi bulunmakla beraber trabzonda numune hastanesi bahçesindeki binada dr. neriman aras öncülüğünde hizmet vermektedir.
ŞİZOFRENİDE TEDAVİ HEDEFLERİ NELERDİR ?
üç farklı dönem üzerinden tedavi yapılır
1-akut tedavi: taşkınlık, düşmanca tutum, intihar düşünceleri, emir veren sesler, saldırganlık gibi ağır belirtilerin yatıştırılması hedeflenir.
2-kısa dönem tedavi planı yaparak uzun dönemdeki idame tedavinin temeli atılır.
3-atağın tam düzelmesini sağlamak.
not: idame tedavi şikayetlerin yatıştığı dönemde hastalığın depreşme riskini yılda %30 oranında düşürür. depreşme hastaların %70 sınde 1 yıl içerisinde %90 ında 2 yıl içinde gerçekleşebilir.
ŞİZOFRENİDE PSİKO SOSYAL TEDAVİLER ?
şizofreni hastalığı tedaviyle tamamen ortadan kaldırılması şimdilik mümkün olmadığına göre hastalığın etskisini sınırlamaya ve bireyin işlevselliğini artırmaya yönelik kapsamlı tedavi yaklasımı en uygunu olacaktır. şizofrenide ilaç tedavilerinin aile tedavisi , rehabılıtasyon çalışmaları ve toplumsal destek programlarıyla bütünleştilerek uygulanmasının etkisi daha fazladır.
TEDAVİYE UYUM ?
kronık hastalıklarda(şeker hastalığı, tansıyon vs.) tedaviye uyumu önemlidir. tedavi bırakıldığında hastalık yineler, kronıkleşir ve yıkıcılığı artar.
TEDAVİYE UYUMSUZLUK NEDENLERİ:
1-HASTAYA BAĞLI : iç görüsü bozuktur, kuşku ya da büyüklük sanrıları kalıntı negatif belırtiler(içine kapanıklık, isteksizlık, mutsuzluk, konuşmak istememe) madde kullanımı ve depresyon
2-İLAÇLA İLGİLİ : yetersiz veya aşırı doz kullanımı boyun-sırt-dil kaslarında kasılma,yerinde duramama hali hareketlerde yavaşlama
3-TOPLUMSAL DESTEĞİN AZALMASI
4-HEKİME BAĞLI YETERSİZ TEDAVİLER
RUHSAL VE TOPLUMSAL EĞİTİM BECERİ KAPSAMINDA NELER VARDIR ?
• bilişsel beceri geliştirmek(bellek, dıkkat ,kavram oluşturma egzersizleri)
• iletisim becerileri geliştirmek
• sorun çözme becerileri geliştirmek
• şizofreniyi, psıkozu tanımlamak, anlamak
• ilaç tedavisi ve yan etkilerini öğretmek
• inatçı belirtilerle baş etmeyi öğrenmek
• uyarıcı işaretleri tanımak izlemek
• alkol ve uyuşturucudan sakınmak
• stresle başa çıkmak
• özgüveni artırmak
• arkadaşlık ilişkileri geliştirmek
• toplumsal faaliyetlere katılmak
kaynak: şizofreniyi anlamak ve tanımak (yazarın prof. dr. mustafa yıldız)
son söz “ küçük bir göldeki sessizliktense okyanusun dalgalarındaki eğlenceyi tercih ederim”
