PANİK BOZUKLUĞU

Medical Park Trabzon Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Gökhan Kandemir Panik Bozukluğu hakkında bilgilerde bulundu.

            Panik Bozukluğu (PB)  yaşam boyu yaygınlığı %2-5 oranında görülen bir Anksiyete Bozukluğudur. Fiziksel hastalıklarla (Hipertansiyon , Astım, Migren, Vertigo, Hipertiroidizm, Alkol-Madde kullanımı, Anemi vs.) ve diğer psikiyatrik bozukluklar ( Depresyon, Özgül Fobi, Obsesif Kompulsif Bozukluklar, Yaygın Endişe Bozuklukları, Travma Sonrası Stres Bozuklukları, Psikotik Bozukluklar vs.) ile sık görülen birlikteliği, kronikleşmeye meyilli olması ayrıca yol açtığı günlük işlevlerde ve yaşam kalitesinin bozulmasına sebep olmasından ötürü birinci basamak (Aile Hekimi) ve ikinci-üçüncü basamak (Hastaneler-Eğitim Araştırma Hastaneleri-Tıp Fakültesi Hastaneleri) sağlık hizmetlerinde göz önünde bulundurularak tedavisinin sağlanması gereken psikiyatrik bir bozukluktur.

            PB kadınlarda erkeklerden daha fazla görülür. Yaş ilerledikçe yaygınlığı azalmaktadır. Düşük eğitim düzeyindekilerde daha fazla görülür. Erken yaşta görülen panik ataklarda esrar kullanımı sorgulanmalıdır. Stresli yaşam olayları risk etmenidir ve genetik (irsi) geçtiği düşünülmektedir.

Panik Bozukluk(PB)= Önceden kestirilemeyen, beklenmedik olarak meydana gelen ve yineleyen özelliğe sahip panik atakların ortaya çıkması başka atakların olacağına ve atağın oluşturacağı sonuçlarla(kalp krizi, ölüm korkusu, delirme, kontrolünü yitirme) ilgili olarak belirgin davranış değişikliklerinin (kaçma, kaçınma, güvence arama) birlikte olduğu bir klinik tablodur.

Panik Atak(PA)= Aniden başlayan, 5-15 dk. içinde giderek şiddetlenen en yüksek düzeye ulaşan korku 30 dk. içinden kendiliğinden azalarak kaybolur. Aşağıdaki belirtiler kümesinden en az 4 ya da fazlasının eşlik etmesi gerekmektedir.

·         Çarpıntı, kalp atımlarını duyumsama

·         Terleme

·         Titreme, sarsılma

·         Nefes darlığı , boğulacak gibi olma

·         Soluğun kesilmesi

·         Göğüs ağrısı yada göğüste sıkışma

·         Bulantı, karın ağrısı

·         Baş dönmesi, sersemlik hissi, bayılacakmış- düşecekmiş olma hissi

·         Benliğinden ayrılmış olma, gerçek dışılık hissi

·         Kontrolünü kaybedeceği ya da çıldıracağı korkusu

·         Ölüm korkusu

·         Uyuşmalar ya da karıncalanmalar

·         Üşüme, ürperme ya da sıcak basması·          

PB neden oluştuğunu izah edebilen iki bilimsel açıklama vardır.

1-      PB, beyinde sinir hücrelerinden salgılanan heyecan ve duygusal yaşantılarımızı düzenleyen bazı beyin hormonlarının dengesizliği sonucu oluşmaktadır.

2-      PB, günlük yaşantımızda yapılan bazı davranışlarımız sonucu oluşa ve tamamen ‘’doğal ve zararsız’’ olan çarpıntı, terleme, nefes sıkışıklığı, baş dönmesi gibi bedensel yakınmaların, hasta tarafından kötü bir hastalığın belirtisi olarak değerlendirilmesi ve bunun sonucunda da ‘’ kalp krizi geçiriyorum, öleceğim’’ , ‘’ beyin kanaması geçiriyorum’’, ‘’ deliriyorum’’ şeklinde yanlış yorumlanması ile oluşur.

Bedensel duyumlar yanlış yorumlanma sonucunda felaketleştirilerek yoğun korku ortaya çıkar. Bu korku bedensel belirtileri artırarak ve bedeninde bir hasar oluşturacak inancını güçlendirerek içinden çıkılmayan kırı döngü oluşturulur. Bir başka deyişle ‘’KORKUDAN KORKMAK’’ sonucu panik ataklar ve Agorafobi(PA’ların ortaya çıkmasıyla yardım alınamayacağı, kaçmanın zor olacağı durumlarda olmaktan bunaltı duymadır) ortaya çıkar. Böylece korkulan bedensel duyumları yaratan etkinliklerden(spor, sex, alış-veriş-kalabalık yerler vs…) uzak durmaya başlanır ve kaçınma eğilimleri görülmeye başlar.

Hastalar korktukları durumlardan çok korkulan sonuçlardan kaçınırlar ve anksiyete-bunaltılarının azalmasından ziyade güvence arama peşindedirler. Uçakta kitap okur, baygınlık hissi gelince oturur, kalp krizi geçireceği korkusundan egzersiz yapmaz, refakatli seyahat eder, yanında su-ilaç taşır, arabada- sinemada çıkışa en yakın yerlerde otururlar, berberde işim acele çabuk halledin derler, Cuma namazlarında en arkada ya da dışarıda kılmayı tercih ederler vs.

PB hastalarında ‘’ Stres Duyarlılığı’’ stresli yaşam olaylarının sık görüldüğü düşünülmektedir. Panik belirtilerinin ortaya çıkmasından önce genellikle bir yakının ölümü, kötü bir hastalığa yakalanması(kanser gibi), eşinden ayrılma, aşırı çalışma vs. durumlar görülür. Depresyonda panik atakların görülebileceği, panik belirtilerin depresyon geliştirmesi için risk oluşturabileceği bilinmektedir.

·         Solunumsal Alt Tip: Nefes darlığı, boğulma hissi, ölüm korkusu, göğüs ağrısı belirtileri ön plandadır.

·         Nokturnal(gece gelen) Alt Tip: Uykudan panik halinde uyandıran panik ataklar vardır.

·         Korkusuz Alt Tip: Delirme, ölüm korkusu, kontrolünü kaybetme korkularının olmadığı ataklar görülür.

·         Bilişsel Alt Tip: Gerçek dışılık hissi, çıldırma, kontrolünü kaybetme korkusunun olduğu ataklardır.

·         Vestibuler Alt Tip: Ataklar sırasında veya arasında baş dönmesi ve denge bozuklukları, beraberinde bulantı, titreme, ateş basması semptomları olabilir.

PB tedavisi mümkün olmakla beraber bugün için etkinliği bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış iki türlü tedavisi vardır. 1) İlaç Tedavisi  2) Bilişsel Davranışçı Tedavi

1-      İlaç Tedavisi: tedavide amaç, panik atakların ve beklenti anksiyetesinin(acaba tekrar panik atağı olur mu? Yine olacak mı? ) beklentisi ortadan kaldırılması, agorafobinin düzelmesi ayrıca oluşan iş ve yaşam koşullarıyla ilgili işlev kaybının giderilmesidir. İlaçlar, beyin sinir hücrelerinde bozuk olan hormonal dengesizliği düzeltmeye çalışarak panik ataklarını önlerler. Halen ülkemizde bu hastalığa iyi gelen oldukça fazla sayıda ilaçlarımız mevcut olup, doktorunuz bu ilaçlardan birini seçerek ilaç dozunu size uygun şekilde artırarak etkin doz ve etkin sürede tedavinizi sürdürecektir. Unutmayın ilaç tedavisi en az bir yıl sürdürüldükten sonra yavaş yavaş azaltılarak kesilecektir.

Bilişsel Davranışçı Tedavi: Bu tedavide iki hedef vardır. Birincisi; zararsız olan panik atak belirtileri hakkındaki yanlış bilgi ve inançlarının düzeltilmesi ve hastanın bu belirtiler ile korkmadan baş edebilmesinin öğretilmesi amaçlanır. İkincisi; Panik atağı geleceğinden korktuğu için tek başına bulunmaktan kaçındığı yer ve durumlarla aşamalı bir şekilde tekrar tekrar karşılaştırılması, böylece korkularının üstüne gitmesi sağlanarak korkularını yenmesini amaçlanır.