Hasan Kandaz yazdı.
Uzun zamandır beri Latife hanımı Cumhuriyetin ilk flrst lady'sinin hayatını bir özetle yazmayı çok arzu ediyordum.
Dolu dolu yaşanmış bir yetmiş beş yılı bir kaç satıra sığdırmak çok zordu belki ama yinede Latife Hanım'ın Gazi paşayla evliliğinin kısa bir hikayesinin Trabzonla olan ilgisini sizler için yazmaya çalıştım,
Kısmet bugüneymiş !!!
(Hasan Kandaz'ın uşakizade köşkünde Latife Hanım'ın balmumu heykeliyle bir anısı.'
Latife Hanım'ın gizemli hayatını hep merak etmişimdir.
Yıllar önce Latife Hanım'ın İzmir Karşıyaka daki Uşakizade köşküne gitmiş merak ettiğim soruların cevabını orada bulmuştum.
Latife Hanım 1900 yılında İzmir'de doğdu.
İzmir’in tanınmış ailelerinden Uşakizade Muammer Bey’in kızıdır.
İstanbul Arnavutköy Amerikan Kolejini bitirdi. Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde hukuk ve siyaset okudu.
Londra’da dil öğrenimi gördü.
Sakarya Savaşı’nın kazanılması üzerine, Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın ordusuyla İzmir’e gireceğini hissederek, Türkiye’ye döndü.
Gazi Mustafa Kemal Paşa, Latife Hanım’ın daveti üzerine 13 Eylül 1922 günü Uşakizade Köşkü’ne gelmiştir.
Eski belediye başkanlarından tüccar Uşakizade Muammer Bey’in kızı olduğunu, dört lisan bildiğini belirten Latife Hanım, Gazi’ye Sorbonne’daki tahsilini yarım bırakarak, İzmir’e girecek muzaffer orduyu beklediğini söylemiştir.
Latife Hanım, Gazi’ye işgal altındaki İzmir’de yaşadıklarını ve başından geçenleri anlatmış ve Gazi’yi Göztepe’deki köşklerinde kalmaya davet etmiştir.
Gazi paşa, Genç kadının Avrupa’daki eğitiminin, dürüst yaklaşımının ve samimiyetinin etkisi altında kaldı ama evinde kalma önerisini hemen kabul etmemiştir.
Latife Hanım, Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı ve yakın arkadaşlarını 20 gün köşklerinde ağırlamış,
Bu tanışmadan sonra haberleşmeleri devam etmiştir.
Bir süre sonra Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın annesi Zübeyde Hanım da, sağlık sorunları nedeniyle İzmir’e gittiğinde Karşıyaka’daki Uşakizade Köşkü’nde (günümüzün Latife Hanım köşkünde) ağırlandı.
Zübeyde Hanım’ın 14 Ocak 1923’te ölümü üzerine İzmir’e giden Gazi Mustafa Kemal Paşa ile Latife Hanım 29 Ocak 1923 tarihinde Muammer Bey’in Göztepe’deki evinde, sade bir nikâhla evlendiler.
Bu, nikâhta kendileri de bulunduğu için dönemin âdetlerine uymayan bir törendi.
Mareşal Fevzi Çakmak ve Kâzım Karabekir Paşalar
Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın.
İzmir Valisi Mustafa Abdülhalik Renda ile Başyaver Salih Bozok ise, Latife Hanım’ın tanıkları idi.
Bu evlilikle Latife Hanım aynı zamanda artık modern ve medeni
Türk kadınının simgesi olma görevini üstleniyordu.
Yeni devletin başkenti Ankara’ya gelerek Çankaya’da ilk cumhurbaşkanlığı köşkü olarak kullanılan Kuleli Köşk (günümüzde Atatürk Müzesi olarak kullanılan bugünkü adıyla Eski Köşk)’te yaşamıştır.
Eşinin isteği üzerine TBMM’deki oturumları izlemeye giden Latife Hanım, TBMM’ye giren ilk Türk kadını olmuştur.
Atatürk cumhuriyeti Kurana kadar bir Osmanlı paşasıydı çevresinde kendinden yüksek ve rütbeli subaylar örn. Mareşal Fevzi çakmak olmasına rağmen herkes ona saygı gösterir ve liderliğini kabul ederdi.
Atatürk bir liderden öte, devrimci bir dehaydı.
Son yüzyılda onun gibisi dünya siyasetine gelmemişti.
Atatürk bağımsızlığımız için kazanılan savaşlardan sonra, devrimler ve atılımlar yaparak da Türk milletinin önünü açmıştır.
Ama sonucunda oda bir insandı onunda kalbi ve sevgi dolu bir yüreği vardı.
Latifeyi ilk gördüğünde Modern Türk kadını işte böyle olmalı düşünmüş olacakki onunla evlenmiş ve Türk kadınına, zamanının Avrupa'sında bile verilmeyen hakları tanımıştır.
Türk milletinin önderi Mustafa Kemal'de Latifeye aşık olmuştu.
Latife Hanım'ın Gazi paşaya olan aşkı tutkulu bir Aşk hikayesi gibiydi.
Zaman içinde Gazi paşayı en yakınlarından bile kıskanmış ve onun yanına bile yaklaştırmamıştır.
Sahip olduğu erkeği nedense başkalarıyla paylaşmak istemiyordu.
Latife hanım pek çok yurt gezisinde eşine eşlik etmişti.
1924 yılında Trabzon'u ziyaretlerinde ikamet ettikleri Köşkte başlayan ve 1925 yazında Çankaya Köşkü’nde devam eden tatsız bir olaydan sonra Latife Hanım ve
Gazi Mustafa Kemal Paşa boşanmak zorunda kaldılar.
Boşanırken Gazi paşa Latife hanımdan söz almış, özel hayatımız ve yaşadıklarımız la ilgili kimseye konuşmayacaksın diye!!!
Boşanma haberi, 5 Ağustos 1925 günü radyoda yayımlanan bir hükümet bildirisi ile halka duyuruldu.
Ölümüne kadar yurtdışında ve İstanbul'da yaşayan Latife Hanım, evliliği ve eşi hakkında konuşmayı ya da yazmayı kesinlikle kabul etmemiştir.
Latife hanım,
12 Temmuz 1975’te İstanbul’da hayatını kaybetti ve Edirnekapı Şehitliği’ndeki aile mezarlığına gömüldü.
Gazi paşa Trabzon'u çok seviyordu, yıllar önce Samsun'a çıkarken, burası ne kadarda Trabzon'a benziyor deyince, yaveri paşam burası Trabzon değil Samsun dediklerinde,
Farketmez
BİZE HER YER TRABZON diyerek Trabzon'a olan sevgisini ve özlemini kanıtlamıştı zaten.
15 Eylül 1924 tarihinde
Gazi Paşa, Eşi Latife Hanım ve yanındaki İstanbul Milletvekili Hamdullah Suphi Bey, Gaziantep Milletvekili Kılıç Ali Bey ve Bozok Milletvekili Salih Bey ile birlikte Trabzon'a gelmişlerdir.
Karaya çıktığında iskeledeki mahşeri kalabalık Atatürk’ü coşkun tezahüratlarla karşılamışlar,
Çeşitli ziyaretler yaptıktan sonra kendilerine tahsis edilen soğuksudaki (Gabayanidis köşkünde) şimdiki adıyla Atatürk köşkünde ikamet etmişler ve evliliklerini bitirecek ilk ciddi tartışmalarınıda bu köşk'te yaşamışlardır.
Latife hanım zor ve disiplinli bir kişiydi. Aldığı eğitim düzeyi gereğince herkese mesafeli davranmayı seviyordu.
Egemen olma hırsı yüzünden yurt içi gezilerinde bir çok defa Gazi hazretlerini zor durumda bırakmıştı.
Gazi paşa ise halkın arasına girmeyi ve onlarla dertleşmeyi çok seviyordu, sabırlı ve metanetli bir insandı ama Latife hanımın her işinede karışmasını istemiyordu.
Özellikle askeri konularda fikir beyan etmesi ve Gazi Paşa'nın halkıyla ve mümtaz askeri mehmetçikle samimiyet içinde hasbihal etmesi Latife Hanım'ı aşırı derecede kızdırıyordu ve kızgınlığını herkesin önünde de belli etmekten çekinmiyordu.
Latife hanım yurt içi gezilerinde, Trabzon'da da
bu çıkışlarını göstermiş ve
Gazi paşa bundan çok rahatsız olmuşlardır.
Kalacakları Atatürk köşk'ünde onuruna verilen akşam yemeğinde,
Gazi paşa keyiflenir ve beraberindeki heyetle birlikte bir şeyler içmek istesede, Latife hanım her zamanki gibi müdahil olup engellemeye çalışınca ipler iyice gerilmişti.
Bu bir değil,
iki değil,
üç değildi vede son olmayacaktı.
En yakın arkadaşlarının ve devlet Erkan'ının yanında kendisini bozacak hareketlerde bulunan Latife Hanım'ın bu huyunu hiç sevmiyordu.
Kendisini defalarca uyardığı halde bu huyundan vaz geçmeyen Latife hanımla ilk ciddi tartışmayı Trabzon'da Atatürk köşkünde yapmıştır.
Yıllar önce Latife hanımı ve hayatını, yaşadığı evi merak edip İzmir'deki Uşşaki'zade köşküne gittiğimde, bilinenin aksine çok farklı bir LATİFE'yle karşılaşmıştım.
Hakkında onlarca kitap yazılan Latife Hanım'ı kendi evinde, aldığım özel izinle ziyaret edip, hayatıyla ilgili bazı detayları gözümle görmüş, müze müdüresi tarafından anlatılan özel bilgileri kulaklarımla işitmiştim.
Cumhuriyetimizin yüzüncü yılında, Cumhuriyetimizin kuruluşunda izleri olan bu köşkü gidip gezmeyi herkese tavsiye edebilirim.
Çok önemli hatıraların ve belgelerin ve fotoğrafların olduğu bu köşk şimdilerde özel bir okulun bahçesinde bir müştemilat gibi kalksada, haftanın belli günleri ve saatlerinde müze olarak açıktır.
Dış kapıdan randevu almadan ziyaretçi kabul etmiyorlar.
İzmir'in kurtuluşunda ve cumhuriyetin kuruluşundaki Bir Genç kızın hayat hikayesinin derin izlerini bulacağınız bu köşkü mutlaka gezin.
Yaşanmış olan hikaye bitti !!! ama efsanesi bitmedi.
Latife hanıma dair kafanızdaki bütün soruları giderecek cevapları İzmir'deki bu köşkte mutlaka bulacaksınız.
İzmir'in dağlarında çiçekler açar,
Altın güneş or'da sırmalar saçar,
Bozulmuş düşmanlar yel gibi kaçar,
Yaşa Mustafa Kemal Paşa yaşa,
Adın yazılacak mücevher taşa.
Kalın sağlıcakla...
